Rechten en plichten van de samenwonenden

Het burgerlijk wetboek bepaalt dat samenwonenden de volgende rechten en plichten hebben:

• De bescherming van de gezinswoning.

De gezinswoning omvat de gemeenschappelijke woning en de huisraad van de samenwonenden. Een van de samenwonenden kan niet op eigen houtje beslissen de gezinswoning te verkopen, weg te schenken of er een hypotheek op te nemen. De andere samenwonende moet daarmee akkoord gaan. Als een van de samenwonende zonder goede reden weigert, kan de rechter de andere toelaten toch alleen te handelen.

• Samenwonenden moeten bijdragen in de lasten van het samenleven naar evenredigheid van hun mogelijkheden.

Dat betekent dat beide samenwonenden net als echtgenoten verplicht zijn om in de behoeften van het huishouden te voorzien. Ook de kosten van onderhoud, opvoeding en opleiding van de kinderen die in het gezin worden opgenomen vallen hieronder, ongeacht of het om gemeenschappelijke kinderen gaat.

• In bepaalde schulden bestaat er hoofdelijke verbintenis tussen samenwonenden.

Wanneer een van de samenwonenden een schuld aangaat die noodzakelijk is voor de behoeften van de samenwonenden of van de kinderen die zij samen opvoeden, dan is de andere samenwonende eveneens aansprakelijk. Voorbeelden van deze schulden zijn: een lening voor een woning, een autolening, ...

Dit geldt niet voor schulden die buitensporig zijn in verhouding tot de financiële middelen waarover de samenwonenden beschikken. De samenwonenden delen ook de onroerende voorheffing van de woning waarvan een van beide eigenaar is, en de verkeersbelasting van het gemeenschappelijke voertuig. 

Voorwaarden

U kan alleen een verklaring van wettelijk samenwonen tekenen als u:

• Juridisch bekwaam bent om een contract te sluiten
• Niet getrouwd bent
• Niet wettelijk samenwoont

Het ligt voor de hand dat zij ook op eenzelfde adres moeten ingeschreven zijn in het bevolkings- of vreemdelingenregister. Voor personen zonder wettelijk verblijf zal een onderzoek worden ingesteld naar de gewone gemeenschappelijke verblijfplaats.

Procedure

U legt samen met uw partner of huisgenoot de verklaring van wettelijke samenwoonst af bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. De verklaring bevat de volgende gegevens:

• datum van de verklaring
• naam, voornamen, geboorteplaats, geboortedatum en handtekening van beide partijen
• gemeenschappelijke woonplaats
• vermelding van de wil van beide partijen om wettelijk samen te wonen
• vermelding dat beide partijen vooraf kennis hebben genomen van de artikelen 1475 tot 1479 van het Burgerlijk Wetboek dat het statuut van de wettelijke samenwoning regelt.

De wettelijke samenwoning kan worden beëindigd op volgende manieren:

• in onderlinge overeenstemming door de samenwonenden
• eenzijdig door een van de samenwonenden via een schriftelijke verklaring die afgegeven wordt op de dienst Burgerlijke Stand van de gemeente
• door het huwelijk
• door het overlijden van een van de partners

De ambtenaar van de burgerlijke stand controleert of aan de wettelijke voorwaarden voor het wettelijk samenwonen is voldaan. Als dat het geval is, schrijft hij de verklaring in het bevolkingsregister in.

Wat moet je meebrengen?

• de identiteitskaarten van beide samenwonenden.

Heeft u de Belgische nationaliteit en bent u geboren in België, dan zorgt de ambtenaar van de burgerlijke stand voor alle verdere documenten.

Heeft u de Belgische nationaliteit niet en/of woont u niet in België, dan moet u zelf volgende documenten meebrengen (maximum 6 maanden oud):

• een uittreksel uit uw geboorteakte met aanduiding van de afstamming;
• een attest van ongehuwde staat;
• een uittreksel van de echtscheidingsakte als u gescheiden bent;
• een uittreksel van de overlijdensakte als u weduwe of weduwnaar bent.

Bedrag

Gratis

Erfrecht, successierechten en de belastingaangifte

Erfrechtelijk

Voor wettelijk samenwonenden geldt een beperkt wettelijk erfrecht, dat uitsluitend het vruchtgebruik van de gezinswoning en het aanwezige huisraad behelst. Een wettelijk samenwonende partner kan volledig onterfd worden bij testament of door een schenking aan derden, zonder dat hij of zij daar tegen in kan gaan.

Successierechten

Sinds 1 januari 2007 (Decreet van 7 juli 2006 houdende vrijstelling van successierechten ten voordele van de langstlevende partner voor de nettowaarde van de gezinswoning, BS 20 september 2006) moet je als langstlevende partner na wettelijke samenwoonst eventueel succesierechten betalen als diegene die erft van zijn echtgenote of haar echtgenoot.

Belastingaangifte

Aangifte en aanslag voor het jaar van de verklaring van wettelijk samenwonen
Voor het jaar van de verklaring van wettelijk samenwonen beschouwt de administratie wettelijk samenwonenden fiscaal als alleenstaanden. Dat betekent dat de wettelijke samenwonenden elk een afzonderlijke aangifte moeten indienen waarin zij elk hun persoonlijke inkomsten vermelden. Ook de inkomsten van de kinderen waarvan zij het wettelijk genot hebben, moeten zij vermelden. De administratie zal twee afzonderlijke aanslagen vestigen, namelijk een op naam van elke betrokkene.

Aangifte en aanslag in de jaren volgend op het jaar van de verklaring van wettelijk samenwonen
Voor de jaren die volgen op het jaar van de verklaring van wettelijk samenwonen ontvangen wettelijk samenwonenden één gezamenlijke aangifte. Daarin vullen zij zowel hun persoonlijke als hun gemeenschappelijke inkomsten in. Ook de inkomsten van de kinderen waarvan zij het wettelijk genot hebben, moeten zij vermelden. De administratie vestigt maar één aanslag, op naam van beide wettelijke samenwonenden.

Kinderen ten laste voor het jaar van de verklaring van wettelijk samenwonen
Voor het jaar van de verklaring van wettelijk samenwonen, moeten beide wettelijk samenwonenden nog een afzonderlijke belastingsaangifte indienen. Als de wettelijk samenwonenden samen al een kind hadden, mag slechts een van de wettelijk samenwonende partners dat kind ten laste nemen. Eenzelfde kind mag nooit door meerdere personen ten laste worden genomen. Bij het invullen van de aangifte mogen de wettelijk samenwonenden zelf aangeven wie van beiden het kind ten laste neemt. 

Het wettelijk samenwonen beëindigen

Informatie over het beëindigen van het wettelijk samenwonen vindt op deze pagina.

Attest van wettelijk samenwonen

Attest van wettelijk samenwonen aanvragen